Porcelana Ćmielów, czyli lekcja polskiego designu!

Piękna, ponadczasowa, klasyczna, ale i zaskakująco nowatorska — taka właśnie jest porcelana z Ćmielowa. Jak to się stało, że niewielkie świętokrzyskie miasteczko kojarzone jest z najlepszymi polskimi tradycjami ceramicznymi i działającą do dziś wytwórnią porcelany? Co czyni ćmielowskie wyroby tak wyjątkowymi i skąd wzięły się słynne figurki ćmielowskie? Te i inne ciekawostki o słynnej polskiej fabryce porcelany znajdziesz w poniższym wpisie.

O czym przeczytasz w artykule?

• Porcelana zwana „Białym Złotem”,
• Krótka historia porcelany z Ćmielowa,
• Różowe lata 30,
• Nie tylko porcelana stołowa,
• Ćmielów Design Studio, czyli ćmielowska porcelana dziś.

Porcelana zwana „Białym Złotem”

Wyroby z Ćmielowa przez lata zdążyły zyskać sobie uznanie zarówno w Polsce, jak i na świecie — do tego stopnia, że stały się synonimem porcelany o niezwykle wysokiej jakości. Co stoi za niepodważalną precyzją wykonania i nadążającym za współczesnością wzornictwem ćmielowskiej porcelany? Z pewnością zarówno zatrudniani przez fabrykę renomowani specjaliści od designu i rękodzieła, jak i przekazywany z pokolenia na pokolenie rzemieślniczy fach. Jedno jest pewne — porcelanę z Ćmielowa warto znać i doceniać, gdyż nie tylko świetnie wygląda ona na stole, ale i jest przykładem znakomitej polskiej sztuki użytkowej.

• Ćmielowska porcelana dla wielu Polaków, jak i osób z zagranicy od lat stanowi synonim wyrobów najwyższej jakości,
• Zakład w Ćmielowie to dziś miejsce, w którym tradycyjne, niezwykle precyzyjne metody produkcji porcelany łączą się z nowoczesnym wzornictwem,
• Od założenia w 1790 pierwotnej fabryki „Ćmielów” minie w tym roku 229 lat.

Krótka historia porcelany z Ćmielowa

Początki Fabryka „Ćmielów” datuje się 1790 rok, kiedy to miejscowy garncarz założył manufakturę glinianych garnków i fajansu. Od 1838 roku, wraz z przejęciem zakładu przez rodzinę Weissów, fabryka zajęła się również produkcją porcelany — na początku głównie taką o prostych, klasycznych kształtach. Dopiero po 1840 r. zastawy stołowe z Ćmielowa zdobiły także przedruki różnych scenek rodzajowych, motywy roślinne, a także portrety sławnych osobistości.

Z kolei słynne znaki rozpoznawcze marki — napis „Ćmielów” i rysunek łabędzia na tle gałęzi zaczęły ukazywać się na porcelanie od 1887 roku. Wtedy też nastąpił przełomowy moment w produkcji ćmielowskich wyrobów. Nowi właściciele zakładu — Druccy-Lubeccy — sprowadzili do Ćmielowa specjalistów z francuskiej miejscowości Limoges, która do dziś słynie z najznamienitszych manufaktur porcelany. To właśnie mistrzowie z Limoges nauczyli naszych rodaków techniki ręcznego malowania i zdobienia naczyń — również za pomocą mniej kosztownej kalkomanii, co znacznie przyczyniło się do rozkwitu fabryki w późniejszych latach.

Kiedy w 1920 roku zakład przejął nowy właściciel — Polski Bank Przemysłowy, przemianowano go na Fabrykę Porcelany i Wyrobów Ceramicznych w Ćmielowie S.A. W latach powojennych Ćmielów działało jako zakład państwowy, aż do momentu prywatyzacji w 1997 r. Od tego roku funkcjonuje pod nazwą Zakłady Porcelany „Ćmielów” Sp. z o.o., a znakiem rozpoznawczym słynnej porcelany jest inicjał Ć w trójkącie.

Ważne momenty w historii Ćmielowa:

• Rok 1790 - powstanie manufaktury wyrobów z gliny i fajansu w Ćmielowie,
• Rok 1838 - Fabryka „Ćmielów” wypuszcza pierwsze naczynia z porcelany,
• Rok 1887 - Następuje przełom w sposobie produkcji wyrobów z Ćmielowa, do czego przyczynili się francuscy mistrzowie porcelany z Limoges,
• Rok 1964 - Zakład w Ćmielowie zyskuje szansę zasłynięcia na kolejnym polu — produkcja zaprojektowanych przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego nowatorskich figurek z porcelany zostaje w całości przeniesiona do Ćmielowa,
• Rok 1997 - Ćmielów trafia w ręce prywatne i od tej pory funkcjonuje pod nazwą Zakłady Porcelany „Ćmielów” Sp. z o.o.,
• Rok 2013 - Marek Cecuła, we współpracy z Fabrykami „Ćmielów” i „Chodzież” otwiera Ćmielów Design Studio, gdzie obok klasycznych ćmielowskich kolekcji, pojawiają się designerskie, odważne projekty porcelany stołowej.

Różowe lata 30

Lata 30. XX wieku to ważny czas rozwoju dla Ćmielowa — to właśnie wtedy do współpracy przy projektach nowych zastaw stołowych zaproszono projektantów o wielkiej renomie — B. Wysockiego i J. Steckiewicza. W tamtym okresie powstało wiele klasycznych kolekcji, utrzymanych w modnym w latach 30. stylu art déco. To właśnie wtedy powstała również ponadczasowa kolekcja „Empire”, którą do dziś spotkać można, m.in. na dworze królewskim w Belgii, w Watykanie, Kancelarii Prezydenta RP, a także w wielu innych znakomitych miejscach z tradycjami na całym świecie. To najdroższa porcelana, w którą warto inwestować.

Okres międzywojenny dla ćmielowskiej porcelany kojarzony jest także wyrobami barwionymi na różowo. Szczególną uwagę znawców przykuwają trzy garnitur do kawy i herbaty z tamtych czasów; „Kaprys”, „Kula” oraz właśnie różowy zestaw „Płaski”. Wszystkie trzy stworzone przez Bogdana Wendorfa — utalentowanego projektanta, o którym do dziś niewiele wiadomo, co tylko podsyca nutę tajemnicy, jaką owiane są jego projekty.

• W latach 30. XX wieku fabryka w Ćmielowie znana była z produkcji serwisów, które służyły władzom państwowym, przedstawicielom dyplomatycznym i innym wyróżniającym się osobistościom,
• Ćmielowska porcelana z tego okresu to zarówno naczynia o klasycznych kształtach, jak i nowoczesne — w modnym w tamtych latach stylu art déco,
• Ówczesny kierownik techniczny zakładów w Ćmielowie — Bronisław Kryński — opracował nową technikę barwienia porcelany — na różowo.

Nie tylko porcelana stołowa

Nie każdy wie, że Zakłady w Ćmielowie słyną nie tylko z zastawy stołowej — w latach 50. i 60. XX wieku wytwarzano tam również tzw. figurki ćmielowskie o niezwykle, jak na tamte czasy, postępowej formie i stylistyce. Te niewielkie obiekty rzeźby dekoracyjnej reprezentowały stylistykę New Look i charakteryzowały się opływowymi, nieregularnymi i nieco komiksowymi kształtami. Projekty nowatorskich figurek powstawały w Instytucie Wzornictwa Przemysłowego, produkowane były natomiast w zakładach na terenie całego kraju, do momentu, kiedy w 1964 roku całość produkcji przeniesiono do Zakładów Porcelany Stołowej „Ćmielów”, nie gdzie indziej, jak w Ćmielowie.

• Lata 50. i 60, XX wieku to okres powstania i późniejszej masowej produkcji tzw. figurek ćmielowskich,
• Artyści plastycy, odpowiedzialni za powstanie ćmielowskich figurek w stylu New Look to Henryk Jędrasiak, Mieczysław Naruszewicz, Hanna Orthwein i Lubomir Tomaszewski,
• Warto wiedzieć, że te małe, odlewane w porcelanie figurki, nazywane przez niektórych frasobliwie „bibelotami”, przyczyniły się do ważnych zmian w sztuce użytkowej swoich czasów, reprezentując tzw. okres odwilży.

Ćmielów Design Studio, czyli ćmielowska porcelana dziś

Jak wygląda nowoczesne spojrzenie na tradycyjną porcelanę stołową? Przykład daje nam Ćmielów Design Studio — tworzona od 2013 r. marka, za której powstanie odpowiedzialny jest w głównej mierze Marek Cecuła — artysta ceramik i projektant cieszący się międzynarodowym uznaniem — we współpracy z Fabrykami Porcelany „Ćmielów” i „Chodzież” S.A. Koncepcja studia polega na tworzeniu świeżych i nieodkrytych dotąd form porcelany stołowej w tradycyjnej polskiej fabryce.

Działalność studia jest dwutorowa — projektuje ono zarówno uznane, klasyczne kolekcje ćmielowskiej porcelany stołowej, jak i zupełnie nowatorskie zastawy, które pod marką Ćmielów Design Studio trafiają na rynek międzynarodowy.

Współczesne Ćmielów jest to więc miejsce, gdzie tradycja łączy się z przestrzenią do eksperymentowania i kreatywnej pracy twórczej. Ćmielów Design Studio tchnęło nowe życie w Ćmielowskie Zakłady Porcelany. Jest do dziś przestrzeń, w której artyści i projektanci ściśle współpracują z fabrykami podczas całego procesu powstawania produktu.

• Marka CDS skierowana jest do osób zainteresowanych współczesną, oryginalną estetyką, ceniących sobie jednocześnie wyjątkową jakość i wielowiekową tradycję związaną z ćmielowskimi zastawami,
• Odpowiedzialny za powstanie CDS — Marek Cecuła — W 1976 założył Modus Design w nowojorskim SoHo — studio specjalizujące się w alternatywnych projektach ceramiki użytkowej i dekoracyjnej,
• Koniec końców, CDS to również kolejny przełomowy moment dla Fabryki Porcelany Ćmielów — perspektywa otwarcia się na świat, promocji i rozwoju polskiej porcelany.